نهضت ملی مسکن، فرصتی برای جبران اشتباهات گذشته

به خریدار به نقل از خبرگزاری فارس محمد منان رئیسی، رئیس مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران در یادداشتی که در اختیار خبرگزاری فارس گذاشت اظهارداشت: بر حسب آمارهای موجود، نسبت مستاجر به مالک در کلانشهرهای طی سال های اخیر دائما در حال افزایش بوده و در تهران که تا چند دهه قبل، غلبه کامل با درصد مالکان خانه بود اکنون تقریبا نیمی از مردم، مستاجر هستند.

تغییر نقش خانه در سبک زندگی معاصر، آنچنان جدی بوده که برخی از مفاهیم اصلیِ همراه با خانه همچون «خانه پدری» در برخی کلانشهرهای معاصر به کلی در حال فراموش شدن است.

زیرا نسبت مستاجر به مالک در کلانشهرها آنچنان دگرگون شده که بسیاری از پدرها دیگر خانه ثابتی ندارند و هر از چندگاه، تغییر مسکن می دهند. کما اینکه بزرگ شدن در خانه پدری نیز تقریباً منسوخ شده است و بسیاری از فرزندان از بدو نوزادی، در شیرخوارگاه و سپس مهدکودک ها بزرگ می شوند؛ حتی اوقاتی نیز که در خانه هستند به دلیل عدم وجود فضای بازی کافی در آپارتمان های نقلی، اغلب در فضای مجازی و بازی های رایانه ای سیر می کنند.

این نوع خانه های مستاجری و مملو از مجاز، جدا از آثار سوئی که بر روح و روان کودکان ما دارد، چه تاثیراتی بر هویت شهرها و شهروندان ما دارد؟ شهروندی که هرسال در یک محله جدید از شهر سکونت دارد (البته اگر اساسا چیزی از مفهوم محله باقی مانده باشد) چطور می تواند نسبت به محل سکونت خود حس تعلق پیدا کند و چطور می تواند با همسایگانی که نمی داند چند ماه بعد هم همسایه اش هستند تعامل اجتماعی پایدار و عمیق برقرار کند؟ این عدم شکل گیری مفهوم همسایگی چه تاثیرات سوئی بر افزایش آسیب های اجتماعی (نظیر نزاع های محلی و افزایش نرخ جرم خیزی و غیره) در محلات ما دارد؟

آیا این نوع خانه های غیر ثابت و مملو از مجاز، همان خانه ای است که در قرآن کریم از آن به محل آرامش و سکن یاد شده است؟ والله جعل لکم من بیوتکم سکنا: و خداوند برایتان از خانه هایتان محل آرامش قرار داد(نحل آیه۸۰).

آیا وقت آن نرسیده که در ریل گذاری مسکن و شهرسازی در کشور، متناسب با آرمان های انقلاب اسلامی تجدید نظر کنیم تا دوباره بتوانیم خانه های امروزمان را از خوابگاه های موقت و مصرفی به سکونت گاه های دائم و تولیدی تغییر ماهیت دهیم؟
اگر همه را هم نتوانیم تغییر ماهیت دهیم حداقل می توان به این اندیشید که برای بخشی از جامعه که از سبک زندگی معاصر بیزار شده اند امکان سکونت به نحو دیگری را فراهم نماییم؛ به شرط آنکه به مسکن، نگاه بخشی نداشته باشیم و در کنار سکونت، به مسائل مهم دیگری نظیر اشتغال ساکنان نیز بیندیشیم تا دوباره شاهد تجربه شهرک ها‌ و شهرهای خوابگاهی نظیر پردیس و پرند نباشیم.

نهضت ملی مسکن فرصت مناسبی است برای تغییر ریل گذاری اشتباه گذشته، مشروط به آنکه دوباره اشتباهات قبلی را تکرار نکنیم و اغلب امکانات و مقدورات این نهضت را در مناطق کلانشهری متمرکز نکنیم.

به نظر می رسد این مهم، در راستای استراتژی های کلان نظام و برخی اسناد بالادست نظیر سند ملی آمایش سرزمین و سیاست های کلی نظام در امور شهرسازی ابلاغی مقام معظم رهبری نیز است که بر تمرکززدایی از کلانشهرها و سبک زندگی کلانشهری تاکید کرده اند.